"Niepokorny" Xawery Dunikowski na 30-lecie Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku
Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku we współpracy z Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Królikarni, oddziałem Muzeum Narodowego w Warszawie zapraszają na wystawę poświęconą najwybitniejszemu polskiemu rzeźbiarzowi - Xaweremu Dunikowskiemu.
Otwarcie wystawy odbędzie się 9 lipca 2011 r. o godz. 12:00 i będzie najważniejszym elementem obchodów Jubileuszu 30-lecia CRP - niezmiernie ważnej dla środowiska artystycznego w Polsce, a dla rzeźbiarskiego najważniejszej, instytucji. W skład Honorowego Komitetu obchodów Jubileuszu weszli: Magdalena Abakanowicz, Waldemar Dąbrowski, Jerzy Hausner, Ralf Kirberg, Michał Kleiber, Maciej Klimczak, Aleksander Krawczuk, Adam Myjak, Aleksander Pruszak i Andrzej Rottermund.
Xawery Dunikowski z całą pewnością był artystą "niepokornym" i kontrowersyjnym. W każdej z twórczych epok swojego długiego życia zaskakiwał i nierzadko szokował publiczność, wyprzedzając o kilka długości epokę, w której żył i pracował. Jego dzieła nazywano straszydłami gipsowymi, a twórcę odsądzano od czci i wiary. W okresie Młodej Polski powstało wiele symbolicznych grup rzeźbiarskich, jak Tchnienie, Jarzmo, Macierzyństwo czy Fatum, które uznawano za "pokręcone i dziwaczne". Później powstały Kobiety brzemienne wywołując skandal, gdyż dotykały tematyki wówczas uznawanej za niemoralną. Pobyt w Paryżu (1914-1921) odznaczył się się kolejnym skandalem - prezentacją Autoportretu. Idę ku słońcu. W dwudziestoleciu międzywojennym artysta stworzył nowatorski pomnik Wdzięczności Ameryce, który oczywiście wzbudził oburzenie, a w konsekwencji usunięcie. Dunikowskiemu udało się zdobyć intratne zamówienie na cykl Głów wawelskich, lecz mimo wielu lat spędzonych nad realizacją założenia, nie zdecydowano się ostatecznie na umieszczenie głów w miejscu ich przeznaczenia. Po wojnie artysta bez oporów wszedł na drogę socrealizmu. To wtedy powstały takie działa jak: demoniczne popiersie Lenina, pomnik Józefa Stalina jako "karzeł z wielką łapą". Dunikowskiemu jednak nie identyfikował się z żadną ideologią i władzą. Jego celem była realizacja wyłącznie swoich, niczym nieskrępowanych wizji. Wydaje się, że dopiero dziś, po 50 latach od śmierci artysty, jesteśmy w stanie prawidłowo odczytać jego geniusz. W tym świetle widzimy go jako najwybitniejszego polskiego rzeźbiarza.
Wystawa Xawerego Dunikowskiego w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku będzie pierwszą, poza Królikarnią, prezentacją, która ukaże nam przekrój całej twórczości artysty. Eksponowane prace pochodzą ze zbiorów Muzeum Rzeźby im. Xawerego Dunikowskiego w Warszawie.
Wśród wielu arcydzieł znajdą się najważniejsze kompozycje z wczesnego okresu twórczości artysty: Fatum, Tchnienie, Macierzyństwo. Zostaną zaprezentowane także trzy figury ze słynnego cyklu Kobiet brzemiennych oraz portrety i wizerunki: od pracy dyplomowej na Krakowskiej ASP - Portretu Henryka Szczyglińskiego z 1898 roku, poprzez kobiece portrety z okresu paryskiego, rzeźbione od 1914, aż do powstałych w latach 50. i 60. podobizn: Hanny Rudzkiej-Cybisowej, Włodzimierza Sokorskiego, Aliny Ślesińskiej. Pokazany będzie również słynny cykl Głów wawelskich, dotychczas rzadko prezentowany. Na ekspozycji zostaną pokazane 24 rzeźby z tego cyklu, z okresu 1925-1929 oraz l. 50. XX w., ukazujące całe bogactwo typów ludzkich, począwszy od postaci historycznych: Zygmunta III Wazy, Stefana Batorego, Fryderyka Chopina, aż do współczesnych wizerunków przyjaciół czy uczennic mistrza. Ważnym uzupełnieniem wawelskiej serii jest Autoportret.
Obejrzymy też monumentalne realizacje pomnikowe. W paryskiej pracowni artysty w 1917 roku powstał Grobowiec Bolesława Śmiałego, pierwszy projekt pomnika w twórczości Dunikowskiego, uznawany za arcydzieło. Na orońskiej ekspozycji znajdzie się jego odlew wykonany w gipsie. W 20-leciu międzywojennym artysta zrealizował tylko dwa pomniki: w 1921 w Warszawie pomnik Wdzięczności Ameryce i w 1936 w Krakowie pomnik Józefa Dietla. Projekt tego drugiego, w skali 1:1, zostanie także zaprezentowany na wystawie.
Fragment olsztyńskiego pomnika Wyzwolenia Ziemi Warmińsko-Mazurskiej - Głowa żołnierza radzieckiego będzie przykładem stosunku artysty do socrealizmu. Ten powojenny wątek uzupełnią: Popiersie W.I. Lenina (1949) i Robotnik (1946).
Jak dotąd nie ukazało się żadne obszerne wydawnictwo poświęcone twórczości Xawerego Dunikowskiego. Dlatego wydanie towarzyszącego wystawie albumu będzie znamiennym wydarzeniem, uzupełniającym dotkliwy brak wydawnictw poświęconych artyście, który cały swój dorobek twórczy zapisał państwu polskiemu. Album z kolorowymi zdjęciami uzupełni tekst krytyczny Joanny Torchały, całość dopełni kalendarium biograficzne oraz katalog prac artysty. Wydawnictwo ukaże się w wersji polskiej i angielskiej.
Ekspozycja ta, bez cienia wątpliwości, zapowiada się jako sztandarowe wydarzenie roku jubileuszowego w Centrum Rzeźby Polskiej w Orońsku i najpewniej stanie się jednym z najważniejszych wydarzeń kulturalnych roku.
W katalogu wystawy jej kurator - Joanna Torchała, rozpoczęła tekst poświęcony artyście od zacytowania słów krytyka Młodej Polski - Eligiusza Niewiadomskiego, najlepiej charakteryzujących postawę Dunikowskiego: "Bez słowa zachęty, bez jednego poklasku, ścigany głupio-wrogimi spojrzeniami tłumu, Dunikowski, z olimpijską pogardą pochwał i nagan, płynie pod prąd, robi swoje wbrew smakowi i uczuciom otoczenia. Te słowa układają się w naturalne motto naszej wystawy Niepokorny."
Szczegółowy program obchodów 30-lecia CRP w Orońsku:
- godz. 12:00
- Oficjalnie rozpoczęcie Jubileuszu 30-lecia CRP,
- Przemówienia zaproszonych gości,
- Wręczenie medali i odznaczeń za zasługi dla kultury polskiej,
- godz. 13:00
- Otwarcie wystawy "Niepokorny" Xawery Dunikowski,
- Wystąpienie kuratora ekspozycji,
- Koncert kameralny kwartetu Opium,
- Poczęstunek koktajlowy.
Prezentacja twórczości Dunikowskiego w orońskim Muzeum Rzeźby Współczesnej odbędzie się od 9 lipca do 18 września 2011 roku, następnie będzie pokazywana w warszawskiej Królikarni, w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, i w Muzeum Narodowym w Szczecinie.
Patronatem honorowym wystawę objął Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego - Bogdan Zdrojewski.
"Niepokornie" zapraszamy!
Obecność obowiązkowa!
